Şirketlerde İş Sözleşmesi Türleri ve Hukuki Yükümlülükler

Giriş

Şirketlerde iş sözleşmesi uygulamalarının doğru ve yasalara uygun bir şekilde yapılması hem işverenler hem de çalışanlar için büyük önem taşır. İş sözleşmelerinin dayanağı olan 4857 sayılı İş Kanunu, iş ilişkisinin temellerini belirler ve tarafların hak ve yükümlülüklerini düzenler.

1. İş Sözleşmesi Nedir?

Tanımı ve Kapsamı

İş sözleşmesi, işçi ile işveren arasında iş görme, ücret ve bağımlılığa dayanan hukuki bir ilişkidir. Bu ilişki, işçinin işverene belirli bir işi yapma yükümlülüğünü üstlenmesi ve karşılığında ücret alma hakkını doğurur.

İş Sözleşmesinin Geçerlilik Şartları

Geçerli bir iş sözleşmesi, yasal gerekliliklere uygun olarak tarafların karşılıklı ve iradelerine dayanarak gerçekleştirdikleri bir anlaşma olmalıdır. İş Kanunu’na göre yazılılık şartı, genellikle işverenin bir yükümlülüğüdür ve yazılı olmayan sözleşmelerde ispat sorunu yaşanabilir.

Yazılı ve Sözlü İş Sözleşmesi Farkı

Yazılı iş sözleşmeleri, belgelendirilmiş olmaları nedeniyle ileride ortaya çıkabilecek uyuşmazlıkların çözümünde daha avantajlıdır. Sözlü iş sözleşmeleri ise ispat yükümlülüğü açısından zorluk yaratabilir. Yasal olarak belirli süreli iş sözleşmelerinde yazılılık esastır.

2. Şirketlerde Uygulanan İş Sözleşmesi Türleri

2.1 Belirli Süreli ve Belirsiz Süreli İş Sözleşmeleri

Belirli süreli iş sözleşmesi, belirli bir işin tamamlanması veya belirli bir sürenin geçmesi ile kendiliğinden sona eren sözleşmelerdir. Belirsiz süreli iş sözleşmeleri ise, taraflarca açıkça belirtilmedikçe sona erme tarihi içermeyen ve sürekli çalışma ilişkisi öngören sözleşmelerdir.

2.2 Deneme Süreli İş Sözleşmesi

Deneme süresi, işverene ve çalışana iş ilişkisinin uygun olup olmadığını değerlendirme imkanı tanır. Bu süre maksimum 2 ay olabilir. Taraflar, deneme süresi içinde iş sözleşmesini ihbarsız ve tazminatsız feshedebilir.

2.3 Kısmi Süreli ve Tam Süreli İş Sözleşmeleri

Kısmi süreli iş sözleşmesi, haftalık çalışma süresinin tam süreliden daha az olduğu sözleşmelerdir ve işveren açısından maliyet avantajı sağlayabilir. Tam süreli iş sözleşmeleri, genel çalışma saatlerini kapsar ve çalışanlara daha fazla sosyal hak sunar.

2.4 Çağrı Üzerine Çalışma ve Uzaktan Çalışma

Çağrı üzerine çalışma modeli, işçinin işveren tarafından ihtiyaç duyuldukça çalıştırılmasına dayanır. Uzaktan çalışma ise, teknolojinin gelişmesiyle popüler hale gelen, çalışanların işyeri dışında çalışabilmelerine olanak sağlayan bir modeldir. Her ikisi de İş Kanunu kapsamında belirli düzenlemelere tabidir.

2.5 Proje Bazlı veya Belirli İş Tanımına Bağlı Sözleşmeler

Proje bazlı iş sözleşmeleri, belirli bir projenin tamamlanmasına kadar sürdürülen istihdam biçimidir. Bu sözleşme türü, daha çok freelance çalışanlar için uygundur ve proje süresiyle sınırlı olduğu için iş güvencesi açısından riskler barındırır.

3. İşverenin Hukuki Yükümlülükleri

İşverenin iş sözleşmesi düzenlemesinde yazılı bir belge hazırlama zorunluluğu bulunmaktadır. Sigorta bildirimlerinin zamanında yapılması, çalışanların ücretlerinin düzenli ödenmesi, fazla mesai ücretlerinin hesaplanması ve iş sağlığı ve güvenliği konusunda gerekli tedbirlerin alınması işverenin başlıca sorumlulukları arasındadır.

4. Çalışan Hakları ve Sözleşmeye Dayalı Güvenceler

İşçiler, kıdem ve ihbar tazminatı gibi haklara sahiptir. Yıllık izin kullanımı ve fazla mesai ücreti de işçilerin yasal hakları kapsamındadır. Eşit işlem ilkesi, işverenin çalışanlar arasında ayrım yapmaması gerektiğini belirtir ve işçiye iş güvencesi sağlar. İşe iade davası hakkı, haksız fesihlere karşı çalışanı korur.

5. İş Sözleşmesinin Feshi ve Hukuki Sonuçları

İş sözleşmesinin feshi, geçerli veya haklı bir sebebe dayanmalıdır. İşverenin fesih bildirimi usule uygun olmalı, işçinin haklarını ihlal etmemelidir. SGK’ya fesih bildiriminde bulunmak ise yasal bir zorunluluktur.

6. Sözleşme İhlali ve Uyuşmazlık Durumları

Sözleşme ihlali durumunda, iş mahkemelerine başvurulabilir. Arabuluculuk ise daha hızlı çözüm sunan alternatif bir yöntemdir. Yargıtay kararları doğrultusunda, iş sözleşmesi türleri ve ihlal durumlarında farklı sonuçlar doğabilir.

7. Şirketler İçin Sözleşme Yönetiminde En İyi Uygulamalar

Etkin sözleşme yönetimi, insan kaynakları biriminin rolüyle güçlenir. Şablon sözleşmelerin kullanımı, her zaman geçerli olmayabilir; mevzuatın düzenli takibi ve avukat desteği, daha sağlıklı iş sözleşmelerinin hazırlanmasını sağlar.

Sonuç

Çalışan ve işveren arasındaki iş ilişkilerinin sorunsuz işlemesi için iş sözleşmelerinin doğru türde seçimi ve hukuki yükümlülüklere uygun düzenlenmesi gereklidir. İşverenlerin ve çalışanların karşılıklı hak ve sorumluluklarını bilmesi, iş barışının sağlanmasına yardımcı olur.

SSS

1. İş sözleşmesi nedir?
İş sözleşmesi, bir işçinin işverenle karşılıklı olarak anlaştığı, iş yapma ve ücret alma hak ve yükümlülüklerini düzenleyen hukuki bir metindir.

2. Belirli ve belirsiz süreli iş sözleşmeleri arasındaki fark nedir?
Belirli süreli iş sözleşmeleri, süre veya projenin bitimiyle sona ererken, belirsiz süreli iş sözleşmeleri sürekli iş ilişkisini kapsar.

3. Deneme süresi nasıl uygulanır?
Deneme süresi, işçinin işyerine uyumunu değerlendirmek amacıyla genellikle 2 ay olarak belirlenen bir süredir.

4. İşveren hangi hukuki yükümlülükleri taşır?
İşveren, iş sözleşmelerini yazılı olarak düzenlemek, sigorta primlerini ödemek, iş güvenliğini sağlamak gibi yükümlülüklere sahiptir.

5. Kıdem tazminatı nasıl hesaplanır?
Kıdem tazminatı, işçinin çalıştığı her tam yıl için 30 günlük brüt ücret üzerinden hesaplanır.

6. İşe iade davası nedir?
İşe iade davası, haksız fesih durumunda çalışanın işine geri dönmesi için açabileceği bir davadır.

7. Uzaktan çalışma yasal mı?
Evet, uzaktan çalışma Türkiye’de yasal olup, İş Kanunu kapsamında belirli düzenlemelere tabidir.

8. İş sözleşmesi feshi nasıl yapılır?
İş sözleşmesi, geçerli ya da haklı nedenle ve belirli usul kurallarına uygun olarak feshedilmelidir.

9. Sözleşme ihlali durumunda ne yapılmalıdır?
Sözleşme ihlali durumlarında kişi iş mahkemesine başvurabilir ya da arabuluculuk hizmetinden yararlanabilir.

10. Proje bazlı çalışma nedir?
Proje bazlı çalışma, belirli bir projenin tamamlanmasına kadar yapılan sözleşmelerle çalışan kişiler için geçerli olan bir çalışma biçimidir.