Telif hakkı, bir eserin sahibi tarafından yaratılmasıyla birlikte doğan ve eser üzerindeki maddi ve manevi hakları ifade eden bir fikri mülkiyet türüdür. Ancak dijitalleşen dünyada eserlerin izinsiz kopyalanması, paylaşılması veya ticari amaçla kullanılması telif hakkı ihlallerini yaygın hale getirmiştir. Bu durumda eser sahipleri, haklarını korumak amacıyla başvuru ve dava süreçlerini doğru bir şekilde yürütmek zorundadır.
Bu yazıda, telif hakkı ihlali nedir, nasıl tespit edilir, hangi kurumlara başvurulabilir, dava süreci nasıl işler gibi sorulara kapsamlı, güncel ve hukuki dayanaklara uygun yanıtlar verilecektir.
Telif Hakkı Nedir?
Telif hakkı; bilim, edebiyat, müzik, güzel sanatlar ve sinema eserleri gibi özgün fikri ürünler üzerinde eser sahibine tanınan mali ve manevi hakların bütünüdür. Eser sahibine, izinsiz kullanıma karşı yasal koruma sağlar.
Telif Hakkının Dayandığı Mevzuat:
- 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK)
- Uluslararası Bern Konvansiyonu
- TRIPS Anlaşması
- WIPO Sözleşmeleri
Telif Hakkı Hangi Eserleri Kapsar?
- Yazılı eserler (kitap, makale, senaryo)
- Müzik eserleri (şarkılar, notalar)
- Sinema eserleri (film, belgesel)
- Grafik ve görsel sanatlar (resim, çizim)
- Bilgisayar programları
- Web siteleri ve dijital içerikler
Telif Hakkı İhlali Nedir?
Eser sahibinin izni olmadan eserin çoğaltılması, dağıtılması, yayımlanması, kopyalanması, paylaşılması veya değiştirilmesi telif hakkı ihlali oluşturur.
Yaygın Telif Hakkı İhlali Örnekleri:
- Youtube’da izinsiz müzik veya video paylaşımı
- Kitap veya e-kitapların korsan dağıtımı
- Yazılımın crack veya keygen yoluyla paylaşılması
- Görsel tasarımların izinsiz kullanımı
- Web sitesindeki içeriklerin kopyalanması
Telif Hakkı İhlalinde Başvuru Süreci
1. İhlalin Tespiti
- Eserin izinsiz kullanıldığına dair kanıt toplanır.
- Ekran görüntüsü, erişim tarihi, URL kayıtları, e-posta yazışmaları gibi belgeler arşivlenir.
2. Noter veya UYAP Üzerinden Tespit
- Noter kanalıyla web sayfasının içeriği tespit ettirilebilir.
- Delil tespiti için Sulh Hukuk Mahkemesi’ne başvurulabilir.
3. İhtarname Gönderme
- İlk aşamada ihlalde bulunan kişiye noter aracılığıyla ihtarname gönderilerek içeriğin kaldırılması, tazminat ödenmesi gibi talepler yöneltilir.
4. Erişim Engelleme Talebi
- 5651 sayılı Kanun kapsamında Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK) nezdinde içerik kaldırma ve erişim engeli talebinde bulunulabilir.
Telif Hakkı İhlalinde Dava Süreci
İhlal devam ediyorsa, aşağıdaki dava yollarına başvurulabilir:
1. Tespit ve Tecavüzün Önlenmesi Davası
İhlalin varlığının mahkeme kararıyla tespit edilmesi ve bu eylemin durdurulması amaçlanır.
2. Maddi ve Manevi Tazminat Davası
Eser sahibinin uğradığı ekonomik zarar ve itibar kaybı için dava açılabilir.
3. İhtiyati Tedbir Talebi
Mahkeme sürecinde hak kaybını önlemek adına geçici önlem kararı alınabilir (örneğin yayının kaldırılması, satışın durdurulması).
4. Ceza Davası
Telif hakkı ihlali bir suçtur. FSEK m. 71-81 arasında düzenlenen fiiller, adli para cezası ve hapis cezası gerektirebilir.
Ceza Sorumluluğu
5846 sayılı Kanun’a göre;
- Eseri izinsiz çoğaltan veya satan kişi, 1 yıldan 5 yıla kadar hapis veya adli para cezası ile cezalandırılabilir.
- Sahte eser üretimi, cezanın ağırlaştırılmasını gerektirir.
- Tüzel kişilerin (şirketlerin) sorumluluğu da mümkündür.
Yetkili ve Görevli Mahkemeler
- Fikri ve Sınai Haklar Hukuk Mahkemeleri
- Ceza yönünden Asliye Ceza Mahkemeleri
- Bulunmadığı yerlerde Asliye Hukuk Mahkemesi görevlidir.
Yetki açısından ihlalin gerçekleştiği yer ya da davalının yerleşim yeri esas alınır.
Delillerin Korunması ve Bilirkişi İncelemesi
Dava sürecinde:
- Bilgisayar logları, sunucu kayıtları, e-posta içerikleri
- Uzman bilirkişi raporları (özellikle yazılım ve müzik eserlerinde)
- CD, USB gibi fiziki veri kayıtları
delil olarak mahkemeye sunulabilir.
Telif Hakkı Kayıt ve Tescil İşlemleri
Her ne kadar telif hakkı eserin yaratılmasıyla doğsa da, ispat kolaylığı ve güvence açısından T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı’na bağlı Telif Hakları Genel Müdürlüğü’ne kayıt yaptırmak mümkündür.
Kayıt Avantajları:
- Hukuki süreçte ispat kolaylığı sağlar
- Uluslararası geçerliliği artırır
- Ticari değer ve lisanslama sürecinde referans olur
İhlal Edilen Telif Hakkı İçin Ne Kadar Tazminat Talep Edilebilir?
Tazminat hesaplanırken:
- Eserin ekonomik değeri
- Kullanım süresi ve biçimi
- Hak sahibinin uğradığı zarar
- Kazanılması muhtemel gelir kaybı
gibi unsurlar dikkate alınır. Mahkeme, bilirkişi yardımıyla zarar miktarını belirler.
Yargıtay Kararlarıyla Telif İhlali Örnekleri
Yargıtay 11. HD, 2018/2433 E., 2019/1731 K.:
“Telif hakkı sahibinin izni olmaksızın eserinin ticari web sitesinde kullanılması, mali hakkın ihlalidir. Tazminat kararı isabetlidir.”
Yargıtay 19. CD, 2017/4482 E., 2018/3251 K.:
“CD kopyalayıp satan sanığın, eser sahiplerinin mali haklarını ihlal ettiği sabittir. 3 yıl hapis cezası verilmiştir.”
Telif Hakkı İhlallerini Önlemenin Yolları
- Eserlerde telif uyarısı bulunması
- Dijital içeriklerin suistimale karşı koruma altına alınması
- Lisans ve sözleşmelerin açık düzenlenmesi
- Web site içerikleri için DMCA benzeri koruma sistemleri kurulması
Sonuç
Telif hakkı ihlalleri, sadece hukuki bir sorun değil, aynı zamanda yaratıcı emeğin sömürülmesi anlamına gelir. Bu nedenle eser sahipleri, haklarını korumak için hem teknik hem de hukuki yolları etkin şekilde kullanmalıdır. Noter tespitinden, dava açmaya, içerik kaldırma taleplerinden tazminata kadar birçok hukuki araç mevcuttur. Bu süreçlerin uzman bir avukat eşliğinde yürütülmesi, başarı şansını önemli ölçüde artırır.
No responses yet