Gazetecilik mesleğini icra eden basın çalışanlarının çalışma koşulları, hakları ve tazminatları özel bir düzenlemeyle korunmaktadır. Bu düzenleme 5953 sayılı Basın İş Kanunu olarak bilinmekte ve basın çalışanlarının kıdem tazminatı haklarını da özel hükümlerle güvence altına almaktadır. Bu makalede, Basın İş Kanunu kapsamında kıdem tazminatı hakkının kapsamı, hesaplama yöntemleri, şartları ve özel durumları detaylı olarak açıklanacaktır.
Basın İş Kanunu Nedir?
Basın İş Kanunu, gazetecilik mesleğini icra eden çalışanların çalışma şartlarını, işe giriş-çıkışlarını, haklarını ve yükümlülüklerini düzenleyen özel nitelikte bir kanundur. Bu kanun, basın çalışanlarını İş Kanunu’ndan farklı olarak daha özel koruyucu hükümlerle düzenler.
Basın İş Kanunu Kapsamında Kıdem Tazminatı Hakkı
Basın İş Kanunu’nun 6. maddesine göre basın çalışanları, çalışma sürelerine bağlı olarak işten çıkarılmaları veya haklı nedenle işi bırakmaları halinde kıdem tazminatı hakkına sahiptirler.
Bu hak, basın sektöründe çalışanlar açısından, genel İş Kanunu’ndan farklı ve özel hükümlerle korunmaktadır.
Basın İş Kanunu’nda Kıdem Tazminatının Şartları Nelerdir?
Basın İş Kanunu’na göre kıdem tazminatı hakkının doğması için gereken şartlar şunlardır:
1. Gazeteci Statüsünde Olma Şartı
Çalışanın gazetecilik niteliği taşıyan işlerde çalışması gerekmektedir. Bu kapsamda; muhabirler, editörler, fotoğrafçılar, kameramanlar, yazarlar ve köşe yazarları gibi basın faaliyetinde bulunan kişiler yer almaktadır.
2. En Az Bir Yıl Çalışma Şartı
Gazetecinin aynı işyerinde kesintisiz olarak en az bir yıl çalışmış olması gerekir. Bir yıldan daha az çalışmış gazeteciye kıdem tazminatı ödenmez.
3. İş Sözleşmesinin Belirli Sebeplerle Sona Ermesi
Kıdem tazminatına hak kazanmak için aşağıdaki sona erme sebeplerinden biri gerçekleşmiş olmalıdır:
- İşveren tarafından sözleşmenin feshedilmesi,
- Gazetecinin haklı nedenle fesih hakkını kullanarak işten ayrılması,
- Gazetecinin ölümü veya emeklilik hakkını kazanması.
Kıdem Tazminatının Hesaplanması
Basın İş Kanunu’na göre kıdem tazminatı, gazetecinin çalışmış olduğu her yıl için bir aylık brüt ücreti üzerinden hesaplanır. Bir yıldan fazla süreler de oransal olarak hesaba katılır.
Hesaplamaya dâhil edilen unsurlar şunlardır:
- Aylık brüt maaş,
- Düzenli olarak ödenen tüm parasal menfaatler (ikramiye, prim vs.).
Örneğin;
Bir gazeteci aynı işyerinde 5 yıl 6 ay çalışmış ve son brüt ücreti aylık 20.000 TL ise kıdem tazminatı şu şekilde hesaplanır:
- 5 yıl için: 5 x 20.000 TL = 100.000 TL
- 6 ay için: (20.000 TL / 12 ay) x 6 ay = 10.000 TL
- Toplam Kıdem Tazminatı = 110.000 TL
Basın İş Kanunu ve İş Kanunu Arasındaki Temel Farklar
Basın İş Kanunu’nun İş Kanunu’ndan temel farklılıkları şöyledir:
| Kriter | Basın İş Kanunu | İş Kanunu |
|---|---|---|
| Tazminat süresi | Her yıl için 1 aylık ücret | Her yıl için 30 günlük ücret |
| İş güvencesi şartları | Özel hükümler bulunur | Genel hükümler uygulanır |
| Fazla mesai uygulaması | Özel hükümlerle sınırlıdır | Genel hükümler geçerlidir |
| Hakların Korunması | Daha kapsamlı koruma sağlar | Genel koruma sağlar |
Kıdem Tazminatında Zamanaşımı Süresi
Basın İş Kanunu’na göre kıdem tazminatının talep edilebilmesi için zamanaşımı süresi 5 yıldır. İş sözleşmesinin sona erdiği tarihten itibaren 5 yıl içinde kıdem tazminatı talep edilmelidir. Bu süre içinde talep edilmezse kıdem tazminatı hakkı zamanaşımına uğrar.
Basın İş Kanunu’na Göre Özel Durumlar
Basın İş Kanunu, basın çalışanlarını çeşitli özel durumlarda da korumaktadır:
- İşverenin gazetecinin görev tanımında esaslı değişiklik yapması halinde çalışan, haklı nedenle sözleşmesini feshederek kıdem tazminatına hak kazanabilir.
- İşveren tarafından yayın ilkelerinde gazetecinin mesleki bağımsızlığını ihlal eden talimat verilmesi halinde çalışan, haklı nedenle fesih yoluyla kıdem tazminatı alabilir.
Kıdem Tazminatı Ödenmezse Ne Yapılmalıdır?
Kıdem tazminatı ödenmediği takdirde gazetecinin aşağıdaki hukuki yolları kullanması mümkündür:
- Öncelikle işverene noter aracılığıyla ihtarname gönderilerek ödeme talep edilmelidir.
- Ödeme yapılmazsa İş Mahkemesine dava açılabilir.
- Arabuluculuk zorunluluğu bulunmadığı için doğrudan dava açılabilir.
Sık Sorulan Sorular (SSS)
- Basın İş Kanunu kimleri kapsar?
Gazetecilik faaliyetinde bulunan tüm basın çalışanlarını kapsar. - Kıdem tazminatı için çalışma süresi şartı nedir?
En az bir yıl çalışılmış olması gerekir. - Kıdem tazminatı nasıl hesaplanır?
Çalışılan her yıl için bir aylık brüt ücret olarak hesaplanır. - Kıdem tazminatının zamanaşımı süresi nedir?
İş sözleşmesinin sona ermesinden itibaren 5 yıldır. - İşveren haklı nedenle fesihte kıdem tazminatı öder mi?
Hayır, ancak gazetecinin haklı nedenle feshi durumunda öder. - Gazetecinin ölümü halinde kıdem tazminatı kimlere ödenir?
Mirasçılarına ödenir. - Basın İş Kanunu’nda fazla mesai nasıl düzenlenmiştir?
Özel ve sınırlı hükümlerle düzenlenmiştir. - Gazeteciler ihbar tazminatı alabilir mi?
Evet, sözleşmenin feshi durumunda ihbar sürelerine uyulmazsa ihbar tazminatı alabilirler. - Kıdem tazminatı almadan işten ayrılan gazeteci dava açabilir mi?
Evet, kıdem tazminatı hakkını dava yoluyla talep edebilir. - Basın İş Kanunu kapsamındaki gazeteciler İş Kanunu’ndan faydalanabilir mi?
Basın İş Kanunu özel düzenleme olduğu için öncelikle bu kanun uygulanır, bu kanunda hüküm bulunmayan durumlarda genel İş Kanunu’na başvurulur.
No responses yet