Göçmenler, mülteciler ve farklı sebeplerle ülkelerini terk etmek zorunda kalan bireyler için, uluslararası hukuk kadar ulusal göç ve yabancılar mevzuatı da çok önemlidir. Türkiye’de göçmenlerin ikamet statülerini düzenleyen Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu (YUKK), bu kişilere çeşitli ikamet izni türleri tanımaktadır. Bunlardan biri de çoğu zaman hayati bir öneme sahip olan insani ikamet iznidir. Bu yazıda, “insani ikamet izni kimlere verilir” sorusuna kapsamlı ve hukuki bir yanıt verecek, bu iznin koşullarını, başvuru sürecini, uzatma yollarını ve avantajlarını detaylı biçimde ele alacağız.
İnsani İkamet İzni Nedir?
İnsani ikamet izni, Türkiye’de belirli nedenlerle yasal olarak ikamet izni alamayan yabancılara, hayati ve zorunlu gerekçelerle geçici süreyle verilen özel bir ikamet izni türüdür. Bu izin, istisnai ve insani durumlarda uygulanır.
Yasal Dayanak: YUKK Madde 46 ve Uygulama Yönetmeliği Madde 44
İnsani ikamet izni, 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’nun 46. maddesi ve İkamet İzinleri Yönetmeliği’nin 44. maddesi ile düzenlenmiştir.
İnsani İkamet İzni Kimlere Verilir?
Aşağıdaki durumlarda olan yabancılar, insani ikamet izni alabilir:
1. Sınır Dışı Edilmesi Mümkün Olmayan Yabancılar
- Geri gönderme yasağı kapsamında olanlar
- Hayatına tehdit teşkil eden savaş, işkence, kötü muamele riski bulunan ülkeden gelenler
- Uluslararası koruma başvurusu reddedilen ancak sınır dışı edilemeyen kişiler
2. Aile Birliğinin Korunması Gerekli Olanlar
- Türk vatandaşı veya ikamet izni sahibi kişiyle evli olan, ancak aile ikamet izni şartlarını sağlamayanlar
- Anne veya babası Türkiye’de olan ancak reşit olmayan çocuklar
3. Acil Sağlık Gerekçesi Bulunanlar
- Türkiye’de tedavisi süren, ciddi sağlık sorunu olan yabancılar
- Hayati tehlikesi bulunan kronik hastalık sahibi bireyler
4. Türkiye’de Kalması Zorunlu Görülen Kişiler
- Mahkeme kararıyla sınır dışı edilemeyenler
- İnsan ticareti mağdurları
- Şiddet mağduru kadınlar ve çocuklar
- Özel güvenlik gerekçeleri olan kişiler
5. Kamu Yararı veya Üstün Yararı Bulunanlar
- Eğitimini Türkiye’de sürdüren çocuklar
- Bireyin sınır dışı edilmesinin hukuki, ahlaki veya insani açıdan sakıncalı olduğu durumlar
İnsani İkamet İzni Başvuru Süreci
Nereye Başvurulur?
- İl Göç İdaresi Müdürlükleri
- Göç İdaresi Başkanlığı (bazı durumlarda)
Başvuru Şekli:
- Online randevu sistemi üzerinden ilk başvuru
- Sonrasında şahsen başvuru
- Bazı durumlarda re’sen Göç İdaresi tarafından da verilebilir (özellikle sınır dışı kararı ertelenmişse)
Gerekli Belgeler:
- Pasaport ya da kimlik belgesi
- Sağlık raporu (gerekli durumlarda)
- Varsa önceki ikamet izni belgeleri
- Gerekçeye dayanak oluşturan belgeler (mahkeme kararları, hastane raporları vb.)
İnsani İkamet İzni Ne Kadar Süreyle Verilir?
- En fazla 1 yıl süreyle verilir
- Durum devam ederse uzatılabilir
- Uzatma başvuruları da Göç İdaresi’nin takdirindedir
İnsani İkamet İzninin Sağladığı Haklar
- Türkiye’de yasal kalış hakkı
- Eğitim ve sağlık hizmetlerinden faydalanma
- Çalışma iznine başvuru imkânı (doğrudan vermez, başvuru yolunu açar)
- Uluslararası koruma statüsüne geçiş imkânı
İnsani İkamet İzni ile Çalışma İzni Alınabilir mi?
Evet. İnsani ikamet izni sahibi kişiler, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na başvurarak çalışma izni talep edebilir. Ancak çalışma izni otomatik verilmez, ayrı başvuru yapılması gerekir.
İnsani İkamet İzninin Sona Ermesi ve İptal Durumları
İzin aşağıdaki durumlarda sona erdirilebilir:
- İnsani nedenin ortadan kalkması
- Sahte bilgi veya belge verilmesi
- Kamu düzeni ve güvenliğini tehdit edici davranışlar
Bu durumda iptal kararı verilerek sınır dışı işlemi başlatılabilir. Ancak iptale karşı idari dava açma hakkı vardır.
Yargı Yolu: İptal ve Red Kararına Nasıl İtiraz Edilir?
- Kararın tebliğinden itibaren 60 gün içinde idare mahkemesine dava açılabilir.
- Bu süre içinde kişi Türkiye’de yasal olarak kalmaya devam eder.
- İptal kararı alınsa bile mahkeme kararı beklenmeden sınır dışı uygulanamaz.
İnsani İkamet İzni Alanların Türkiye’de Kalış Geleceği
Uzun süreli kalışlarda:
- Durum değişirse diğer ikamet türlerine geçiş yapılabilir (kısa dönem, öğrenci, aile izni vb.)
- Şartları sağlarsa uzun dönem ikamet izni başvurusuna hak kazanabilir.
Avukatla Başvurunun Önemi
İnsani ikamet izni tamamen idarenin takdirine dayalıdır. Gerekçelerin hukuki ve insani temellere dayanması gerekir. Bu nedenle uzman bir göç hukuku avukatıyla başvuru, red ve iptal risklerini minimize eder.
Sonuç: İnsani Değerlerle Uyumlu Hukuki Koruma
İnsani ikamet izni, Türkiye’nin insan haklarına dayalı göç politikasının önemli bir parçasıdır. Bu izin, zor durumdaki kişilere bir umut ve yaşam alanı sunar. Kimlere verileceği yasalarla sınırlı olsa da, haklı ve insani gerekçelerle yapılan başvuruların olumlu sonuçlanma şansı yüksektir. Zamanında, belgeli ve gerekçeli başvurular yapılmalı; gerektiğinde hukuki destek alınarak süreç sağlıklı biçimde yürütülmelidir.
No responses yet