📌 1. Zorunlu Arabuluculuk Nedir?
Zorunlu arabuluculuk, belirli hukuki uyuşmazlıklarda dava açmadan önce tarafların bir arabulucuya başvurmasını zorunlu kılan bir alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemidir.
✔ Mahkemeye gitmeden önce tarafların bir arabulucu eşliğinde uzlaşmaya çalışmasını sağlar.
✔ Mahkemelerin iş yükünü azaltır ve taraflar için daha hızlı ve düşük maliyetli bir çözüm sunar.
✔ Anlaşma sağlanamazsa dava açma hakkı devam eder.
📌 Türkiye’de zorunlu arabuluculuk, İş Hukuku, Ticaret Hukuku, Tüketici Hukuku ve bazı Kamulaştırma Davaları gibi alanlarda uygulanmaktadır.
🚨 Örnek: İşçi kıdem tazminatı talep ettiğinde, doğrudan dava açamaz; önce arabulucuya başvurmalıdır.
📌 2. Zorunlu Arabuluculuğun Hukuki Dayanağı
📌 Zorunlu arabuluculuk, çeşitli kanunlarla düzenlenmiştir:
✔ 7036 Sayılı İş Mahkemeleri Kanunu (2018) → İş uyuşmazlıklarında
✔ 7155 Sayılı Ticari Uyuşmazlıklarda Arabuluculuk Kanunu (2019) → Ticari uyuşmazlıklarda
✔ 7251 Sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu (2020) → Tüketici uyuşmazlıklarında
✔ 7445 Sayılı Kanun (2023) → Kamulaştırma ve bazı idari davalarda
🚨 Örnek: İşçi alacakları davası açılmadan önce, İş Mahkemeleri Kanunu gereği arabulucuya başvurmak zorunludur.
📌 3. Zorunlu Arabuluculuk Hangi Davalarda Uygulanır?
📌 Zorunlu arabuluculuğun uygulanma alanları dört ana başlıkta toplanabilir:
3.1. İş Hukuku Uyuşmazlıklarında Zorunlu Arabuluculuk
✔ İşçi ve işveren arasındaki tüm iş uyuşmazlıklarında dava açmadan önce arabuluculuk zorunludur.
✔ Kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, fazla mesai, maaş alacakları, yıllık izin ücretleri gibi işçi alacakları için geçerlidir.
✔ İş sözleşmesi fesihlerinde işe iade davaları da arabuluculuk kapsamındadır.
🚨 Örnek: Bir işçi, 5 yıl çalıştığı işyerinden kıdem tazminatı alamıyorsa, doğrudan dava açamaz; önce arabulucuya başvurmak zorundadır.
3.2. Ticari Uyuşmazlıklarda Zorunlu Arabuluculuk
✔ 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu kapsamında, ticari uyuşmazlıkların çoğunda arabuluculuk zorunludur.
✔ Şirketler arası ticari sözleşmelerden doğan alacak davaları, haksız rekabet davaları ve ticari tazminat davaları için geçerlidir.
🚨 Örnek: Bir şirket, başka bir şirketten alacağını tahsil edemediğinde, önce arabulucuya başvurmak zorundadır.
3.3. Tüketici Uyuşmazlıklarında Zorunlu Arabuluculuk
✔ Tüketici ile satıcı arasında çıkan hukuki uyuşmazlıklarda, dava açmadan önce arabulucuya gitmek zorunludur.
✔ Ayıplı mal ve hizmetler, tüketici kredileri, e-ticaret alışverişleri ve garanti kapsamındaki uyuşmazlıklarda geçerlidir.
✔ Tüketici Hakem Heyeti’nin yetki sınırlarını aşan davalar için uygulanır.
🚨 Örnek: Tüketici, bozulan bir cep telefonu için iade veya değişim talebi reddedildiğinde, önce arabulucuya gitmek zorundadır.
3.4. Kamulaştırma ve İdari Davalarda Zorunlu Arabuluculuk
✔ Kamulaştırma bedelinin tespiti ve tazmini davalarında zorunlu arabuluculuk uygulanmaktadır.
✔ Devletin veya belediyelerin, özel mülkiyet üzerinde kamulaştırma yapması halinde ortaya çıkan uyuşmazlıklar arabuluculuk yoluyla çözülebilir.
🚨 Örnek: Devletin bir vatandaşın arazisini kamulaştırırken ödediği bedelin düşük olduğunu düşünen kişi, önce arabulucuya başvurmak zorundadır.
📌 4. Zorunlu Arabuluculuk Süreci Nasıl İşler?
📌 Zorunlu arabuluculuk süreci, belirli aşamalardan oluşur:
✔ 1️⃣ Arabulucuya Başvuru:
- Uyuşmazlık yaşayan taraflardan biri Adliyelerdeki Arabuluculuk Bürosu’na başvuru yapar.
✔ 2️⃣ Arabulucunun Belirlenmesi:
- Sistem tarafından atanır veya taraflar anlaşarak bir arabulucu seçebilir.
✔ 3️⃣ Görüşmelerin Yapılması:
- Arabulucu tarafları bir araya getirerek çözüm sağlamaya çalışır.
✔ 4️⃣ Anlaşma veya Anlaşmazlık:
- Eğer anlaşma sağlanırsa, mahkemeye gitmeye gerek kalmaz ve anlaşma belgesi bağlayıcı olur.
- Eğer anlaşma sağlanamazsa, arabulucu tarafından “Anlaşmazlık Tutanağı” düzenlenir ve taraflar dava açabilir.
🚨 Örnek: İşten çıkarılan bir işçi, arabulucu ile işvereni anlaştırarak tazminatını dava açmadan alabilir.
📌 5. Zorunlu Arabuluculukta Dikkat Edilmesi Gerekenler
📌 Zorunlu arabuluculuk sürecinde aşağıdaki noktalara dikkat edilmelidir:
✔ Başvuru süresi içinde yapılmalıdır. (Örneğin, işe iade davaları için fesih bildirimi sonrası 1 ay içinde başvurulmalıdır.)
✔ Arabuluculuk sürecine katılmayan taraf, dava sürecinde haksız duruma düşebilir.
✔ Arabuluculuk görüşmeleri gizlidir ve mahkemede delil olarak kullanılamaz.
🚨 Örnek: Ticari bir anlaşmazlıkta, şirketlerden biri arabuluculuk toplantısına katılmazsa, dava aşamasında mahkeme lehine karar verebilir.
📌 6. Sıkça Sorulan Sorular
🔹 Zorunlu arabuluculuk hangi davalarda uygulanır?
📌 İş, ticaret, tüketici ve kamulaştırma davalarında uygulanır.
🔹 Arabuluculuk süreci ne kadar sürer?
📌 Genellikle 2 ila 4 hafta arasında tamamlanır.
🔹 Arabuluculuk ücretini kim öder?
📌 Eğer anlaşma sağlanırsa, ücret taraflarca paylaşılır. Anlaşma sağlanmazsa, arabuluculuk ücreti Adalet Bakanlığı tarafından karşılanır.
🔹 Zorunlu arabuluculuk toplantısına katılmayan tarafa yaptırım var mı?
📌 Evet, katılmayan taraf davayı kaybetmesi halinde mahkeme masraflarını ödemek zorunda kalabilir.
🔹 Arabuluculuk sürecinde anlaşma sağlanmazsa ne olur?
📌 Dava açma hakkı devam eder ve mahkemeye başvurulabilir.
No responses yet