Boşanma davaları sadece eşler arasındaki ilişkiyi değil, varsa çocukların da geleceğini doğrudan etkileyen önemli bir hukuki süreçtir. Bu süreçte çocuğun bakım, eğitim ve sağlık giderlerinin karşılanması amacıyla gündeme gelen en temel konulardan biri “iştirak nafakası”dır. Peki iştirak nafakası nedir, kimler talep edebilir, ne zaman sona erer, neye göre belirlenir ve ödenmezse ne olur? İşte 2025 yılına göre güncellenmiş kapsamlı rehber…
İştirak Nafakası Nedir?
İştirak nafakası, boşanma davası sonrası velayet hakkı kendisine verilmeyen eşin, çocuğun bakım ve eğitim giderlerine katkı sağlaması amacıyla ödemekle yükümlü olduğu aylık nafakadır.
Türk Medeni Kanunu’nun 182. maddesinde açıkça düzenlenen iştirak nafakası, sadece çocuğun ihtiyaçlarına yöneliktir. Bu nafaka, çocuğun barınma, gıda, sağlık, eğitim, ulaşım gibi temel ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik olup, çocuğun üstün yararı gözetilerek belirlenir.
İştirak Nafakası ile Yoksulluk Nafakası Arasındaki Fark Nedir?
| Kriter | İştirak Nafakası | Yoksulluk Nafakası |
|---|---|---|
| Kime Ödenir? | Çocuğun bakımını üstlenen eşe (çocuk adına) | Boşanma nedeniyle yoksulluğa düşen eşe |
| Amacı | Çocuğun ihtiyaçlarını karşılamak | Boşanma sonrası eşin geçimini sağlamak |
| Süresi | Çocuk ergin olana kadar | Süresiz olabilir (şartlara göre) |
| Talep Gerektirir mi? | Hakim kendiliğinden hükmedebilir | Talep edilmesi gerekir |
Kimler İştirak Nafakası Alabilir?
İştirak nafakası, velayet hakkı kendisine bırakılan ebeveyn tarafından diğer ebeveynden talep edilir. Ancak bu nafaka çocuğun yararına olduğu için, doğrudan çocuk lehine hükmedilen bir nafaka türüdür.
İştirak Nafakası Nasıl Belirlenir?
Hakim, iştirak nafakasını belirlerken şu kriterleri dikkate alır:
- Çocuğun yaşı ve ihtiyaçları
- Eğitim durumu
- Sağlık giderleri
- Tarafların ekonomik durumları
- Velayet hakkı kendisine verilmeyen eşin gelir durumu
Belirlenen nafaka miktarı zamanla değiştirilebilir. Enflasyon, gelir düzeyinde artış, çocuğun artan ihtiyaçları gibi nedenlerle nafakanın artırılması veya azaltılması talep edilebilir.
İştirak Nafakası Ne Zaman Başlar?
İştirak nafakası, mahkemenin karar vermesiyle birlikte hüküm altına alınır ve kararın kesinleşmesiyle birlikte yürürlüğe girer. Bazı durumlarda mahkeme, karar tarihinden itibaren nafakanın ödenmesine hükmedebilir.
İştirak Nafakası Ne Zaman Sona Erer?
Genel kural olarak iştirak nafakası:
- Çocuk 18 yaşını doldurduğunda sona erer.
- Ancak çocuk üniversite eğitimi gibi sebeplerle kendi geçimini sağlayamıyorsa, nafakanın devamı için dava açılabilir.
Ayrıca çocuk evlenirse veya kendi gelirini elde ederse nafaka sona erer.
İştirak Nafakası Ödenmezse Ne Olur?
Nafaka borçlusu, nafakayı zamanında ödemezse:
- İcra takibi başlatılabilir.
- Nafaka alacaklısı, icra ceza mahkemesine başvurarak borçlunun 3 aya kadar tazyik hapsiyle cezalandırılmasını isteyebilir.
- Borcun ödenmesi durumunda hapis kararı düşer.
Nafaka ödememek suçtur ve takibi kamu görevlileri eliyle yapılır. Faiziyle birlikte tahsil edilir.
İştirak Nafakası Artırımı veya Azaltımı Davası
Şartlar değiştiğinde, iştirak nafakası yeniden belirlenebilir. Örneğin:
- Nafaka ödeyenin gelir durumu kötüleşirse → azaltma davası
- Çocuğun giderleri artarsa, enflasyon yükselirse → artırma davası
Bu davalar, Aile Mahkemesi’nde açılır ve delillerle desteklenmelidir.
İştirak Nafakası Davası Hangi Mahkemede Açılır?
- Yetkili Mahkeme: Nafaka alacaklısının yerleşim yerindeki Aile Mahkemesi
- Taraflar: Nafaka alacaklısı (çocuğun velayetini elinde bulunduran ebeveyn) davacı olur.
Mahkeme Kararı Olmadan Nafaka Ödenebilir mi?
Evet, taraflar anlaşarak çocuk için nafaka belirleyebilir. Ancak bu durum yazılı bir protokol ile kayıt altına alınmalı ve mahkeme onayına sunulmalıdır. Aksi halde ileriye dönük uyuşmazlıklarda ispat sorunu yaşanabilir.
Yargıtay Kararları Işığında İştirak Nafakası
- Nafaka, sadece çocuğun yaşına göre değil, sosyal ve ekonomik düzeyine göre de belirlenmelidir.
- Velayet hakkı kendisine verilmeyen ebeveynin yeniden evlenmesi veya başka çocuklarının olması, nafakadan kaçınma sebebi olamaz.
- Nafaka yükümlüsü, nafaka borcunu ödeyemez hale gelmişse belgeleriyle ispat etmelidir.
İştirak Nafakası Hesaplama Örneği
| Gider Kalemi | Aylık Tutar (TL) |
|---|---|
| Eğitim Gideri | 2.000 |
| Kıyafet ve Kişisel | 1.000 |
| Beslenme | 1.500 |
| Sağlık Giderleri | 500 |
| Toplam | 5.000 |
Ebeveynlerin gelirlerine göre bu giderlerin %50’si nafaka olarak belirlenebilir. Ancak her dosya özelinde ayrı değerlendirme yapılır.
Sonuç ve Değerlendirme
İştirak nafakası, çocuğun boşanma sonrası hayatına sağlıklı ve dengeli şekilde devam edebilmesi için hukuken zorunlu bir yükümlülüktür. Bu yükümlülük:
- Çocuğun temel ihtiyaçlarını karşılamaya yöneliktir
- Tarafların gelirine ve çocuğun gereksinimlerine göre belirlenir
- Mahkeme kararıyla hüküm altına alınır ve icra güvencesindedir
Nafaka alacaklısı da borçlusu da haklarını ve yükümlülüklerini bilmeli, gerektiğinde hukuki destek almalıdır.
Konuya ilişkin daha detaylı bilgiye buradan ulaşabilirsiniz.
No responses yet