Ödünç İşçi Çalıştırmanın Yasal Düzenlemeleri ve Şartları

İş hayatında esnek çalışma modelleri giderek yaygınlaşmakta ve buna bağlı olarak ödünç işçi çalıştırma uygulaması sıkça tercih edilmektedir. İşverenlerin işgücü ihtiyaçlarını geçici sürelerle karşılamak amacıyla başvurduğu bu yöntem, Türkiye’de İş Kanunu kapsamında belirli yasal düzenlemelere tabi tutulmuştur. Bu makalede, ödünç işçi çalıştırmanın tanımı, şartları ve yasal düzenlemeleri detaylı olarak incelenecektir.

Ödünç İşçi Nedir?

Ödünç işçi, bir işveren tarafından belirli veya belirsiz süreli iş sözleşmesi ile işe alınan işçinin, geçici olarak bir başka işverene verilerek onun gözetim ve denetimi altında çalıştırılmasıdır. İşçi, bu süreç boyunca asli işverenle arasındaki sözleşme bağını sürdürür; ancak fiilen başka bir işverene bağlı olarak çalışır.

Türkiye’de Ödünç İşçi Çalıştırmanın Yasal Dayanağı

Türkiye’de ödünç işçi uygulamasının yasal çerçevesi, 4857 sayılı İş Kanunu’nun yanı sıra 6715 sayılı Kanun ile düzenlenmiştir. Buna göre ödünç işçi çalıştırılması, özel istihdam büroları aracılığıyla veya holding şirketleri arasında belirli koşullara bağlanarak mümkündür.

Ödünç İşçi Çalıştırmanın Yasal Şartları Nelerdir?

Ödünç işçi çalıştırmanın yasal olarak mümkün olması için belirlenen şartlar şunlardır:

1. Geçici İş İlişkisinin Kurulabileceği Durumlar

Kanun, ödünç işçi çalıştırmanın geçerli olduğu durumları sınırlamıştır. Buna göre:

• Doğum izni, askerlik, hastalık gibi durumlarda mevcut çalışanın geçici olarak işe devam edememesi,
• Mevsimlik tarım işleri ve ev hizmetleri,
• İşletmenin faaliyetinde öngörülemeyen artış durumları,
• Dönemsellik arz eden iş yükü artışları gibi durumlarda ödünç işçi uygulamasına izin verilir.

2. Geçici İş İlişkisinin Süresi

Ödünç işçi uygulaması, yasalar gereği belirli sürelerle sınırlıdır:

• Doğum izni, hastalık gibi hallerde geçici iş ilişkisi, asıl işçinin izinli olduğu süreyi aşamaz.
• İş hacminin öngörülemeyen şekilde artması veya dönemsel işler nedeniyle yapılacak uygulama, en fazla 4 ay süreyle sınırlandırılmıştır. Ancak bu süre toplamda 8 ayı geçmemek üzere iki kez yenilenebilir.

3. İşçinin Yazılı Onayının Alınması

İşçinin geçici iş ilişkisine rıza göstermesi ve yazılı olarak onay vermesi gerekir. İşçinin yazılı onayı olmaksızın ödünç işçi olarak çalıştırılması mümkün değildir.

4. Özel İstihdam Büroları ile Çalışma Zorunluluğu

Ödünç işçi temini yalnızca yetkilendirilmiş özel istihdam büroları aracılığıyla yapılabilir. Holding şirketleri ise kendi bünyelerinde doğrudan geçici işçi aktarımı yapabilirler.

Ödünç İşçi Çalıştırmanın Taraflara Sağladığı Avantajlar Nelerdir?

Ödünç işçi uygulamasının sağladığı avantajlar şunlardır:

• İşverenler için geçici işgücü ihtiyaçlarının hızlı ve esnek şekilde karşılanabilmesi,
• İşçi için farklı iş deneyimleri kazanma fırsatı,
• İşverenlerin uzun süreli istihdam yükümlülüklerinden kurtulması.

Ödünç İşçi Uygulamasının Sınırları Nelerdir?

Ödünç işçi çalıştırmada dikkat edilmesi gereken bazı sınırlar vardır. Örneğin:

• Grev ve lokavt uygulanan işyerlerinde ödünç işçi çalıştırılması yasaktır.
• İşçi çıkarılan bir pozisyona 6 ay geçmeden ödünç işçi atanamaz.
• Ödünç işçi sayısı, toplam çalışan sayısının %25’ini aşamaz. 10 veya daha az işçinin bulunduğu işyerlerinde ise en fazla 5 ödünç işçi çalıştırılabilir.

Ödünç İşçinin Hakları Nelerdir?

Ödünç işçi, çalıştığı süre boyunca asli işverenle iş sözleşmesini sürdürür ve aşağıdaki haklara sahiptir:

• Geçici olarak çalıştığı işyerindeki çalışanlarla aynı çalışma koşullarına sahiptir.
• Asli işveren tarafından maaş ödemesi, sosyal güvenlik primleri ve diğer tüm yasal hakları ödenir.
• İş güvenliği önlemlerinden faydalanma hakkı vardır ve iş kazaları durumunda sorumluluk hem asli işveren hem de geçici işveren tarafından paylaşılır.

Ödünç İşçi Uygulamasına Uyulmamasının Yaptırımları Nelerdir?

Ödünç işçi uygulamasına ilişkin yasal düzenlemelere aykırılık halinde idari para cezaları uygulanabilir. Örneğin;

• Ödünç işçi uygulamasının yasal şartlarına aykırı şekilde yapılması,
• İşçinin rızasının alınmaması,
• Süre ve sayı sınırlamalarına uyulmaması durumlarında idari para cezaları söz konusu olur.

Ödünç İşçi Sözleşmesinin Feshi Nasıl Yapılır?

Geçici iş ilişkisi süresinin sona ermesiyle, işçi asli işverenin yanında çalışmaya geri döner. İş ilişkisinin erken sona ermesi halinde, işçinin iş güvencesi hakları ve kıdem tazminatı gibi hakları korunur. İşçinin sözleşmesi, İş Kanunu hükümlerine göre ancak haklı ve geçerli sebeplerle sona erdirilebilir.

Sık Sorulan Sorular (SSS)

1. Ödünç işçi nedir?
   İşçinin geçici süreyle başka bir işyerinde çalıştırılmasıdır.
2. Ödünç işçi uygulamasının süresi nedir?
   En fazla 4 ay, toplamda 8 ayı geçmeyecek şekilde yenilenebilir.
3. İşçinin rızası gerekli midir?
   Evet, işçinin yazılı rızası zorunludur.
4. Ödünç işçi sayısı sınırlı mıdır?
   Evet, toplam işçi sayısının %25’ini geçemez, küçük işyerlerinde en fazla 5 kişidir.
5. Ödünç işçi çalıştırmada hangi işler yasaktır?
   Grev ve lokavt uygulanan işyerlerinde çalıştırılamaz.
6. Ödünç işçi çalıştırmada yetkili kurum kimdir?
   Özel istihdam büroları yetkilidir.
7. Ödünç işçi hangi haklara sahiptir?
   Asli işverene bağlıdır, tüm yasal hakları korunur ve eşit muamele hakkına sahiptir.
8. Ödünç işçi uygulamasına aykırılığın cezası nedir?
   İdari para cezaları uygulanır.
9. Ödünç işçi sözleşmesi nasıl sona erer?
   Süre bitimiyle veya geçerli sebeple sona erdirilebilir.
10. Ödünç işçi uygulaması tüm işyerlerinde mümkün müdür?
    Hayır, sınırlı durumlarda ve şartlara bağlıdır.